Strona niezadowolona z rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji może wnieść apelację, która skutkuje tym, że sprawę rozpatrzy sąd drugiej instancji. Jeśli wyrok wydał sąd rejonowy, to sądem drugiej instancji będzie sąd okręgowy. Jeśli sprawa toczyła się w sądzie okręgowym jako sądzie pierwszej instancji, to apelację wnosi się do sądu apelacyjnego.
Apelacja w sprawie karnej jest bezwzględnie suspensywna, co oznacza, że wyrok sądu I instancji nie jest prawomocny i nie może być wykonalny. Do czasu, w którym strony mogą wnieść apelację, wyrok sądu pierwszej instancji jest nieprawomocny. Po upływie tego terminu uprawomocnia się.
Apelacja w sprawie karnej jest bezwzględnie suspensywna, co oznacza, że wyrok sądu I instancji nie jest prawomocny i nie może być wykonalny. Do czasu, w którym strony mogą wnieść apelację, wyrok sądu pierwszej instancji jest nieprawomocny. Po upływie tego terminu uprawomocnia się.
Kto może wnieść apelację?
Uprawnionymi do wniesienia apelacji są:
- oskarżyciel (publiczny, posiłkowy i prywatny),
- oskarżony,
- pokrzywdzony,
- adwokat strony.
Jak napisać apelację karną?
Przepisy dotyczące apelacji i postępowania znajdują się w art. 444–458 Kodeksu postępowania karnego.
Aby sąd w ogóle zajął się apelacją, musi ona zostać złożona do sądu w nieprzekraczalnym terminie 14 dni od dnia, w którym strona otrzymała wyrok sądu pierwszej instancji.
Apelację wnosi się na piśmie do sądu odwoławczego (czyli sądu drugiej instancji), ale za pośrednictwem sądu pierwszej instancji.
Apelacja powinna określać:
Zarzuty apelacyjne mogą dotyczyć naruszenia prawa procesowego bądź prawa materialnego. Najdalej idącymi zarzutami naruszenia prawa procesowego są te, które jednocześnie stanowią przyczyny nieważności postępowania (art. 379 k.p.k.).
Aby sąd w ogóle zajął się apelacją, musi ona zostać złożona do sądu w nieprzekraczalnym terminie 14 dni od dnia, w którym strona otrzymała wyrok sądu pierwszej instancji.
Apelację wnosi się na piśmie do sądu odwoławczego (czyli sądu drugiej instancji), ale za pośrednictwem sądu pierwszej instancji.
Apelacja powinna określać:
- oznaczenie organu, do którego pismo jest skierowane oraz oznaczenie sprawy, której dotyczy;
- oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo;
- treść wniosku lub oświadczenia – w miarę potrzeby z uzasadnieniem;
- wskazanie podstawy prawnej wnoszonego środka zaskarżenia;
- określenie, w jakiej części skarżący nie zgadza się z rozstrzygnięciem sądu I instancji;
- wskazanie tzw. kierunku zaskarżenia;
- wskazanie zarzutów apelacyjnych;
- wskazanie wniosków końcowych apelacji, czyli określenie, czego skarżący domaga się od sądu;
- datę i podpis składającego pismo.
Zarzuty apelacyjne mogą dotyczyć naruszenia prawa procesowego bądź prawa materialnego. Najdalej idącymi zarzutami naruszenia prawa procesowego są te, które jednocześnie stanowią przyczyny nieważności postępowania (art. 379 k.p.k.).
Zarzuty pod adresem zaskarżonego wyroku
W apelacji trzeba wyraźnie sformułować zarzuty pod adresem zaskarżonego wyroku, a więc uchybienia, które – w ocenie wnoszącego – popełnił sąd pierwszej instancji. Jeśli stronę reprezentuje profesjonalny pełnomocnik, zarzuty są obligatoryjnym elementem apelacji. Gdy strona działa bez pełnomocnika, wystarczy, że w ogólny sposób wskaże uchybienia. Niezależnie od wszystkiego uchybienia trzeba szerzej opisać w uzasadnieniu. Można tam też przytoczyć poglądy doktryny w innych orzeczeniach korzystne dla składającego.
Art. 438 k.p.k. dzieli zarzuty na cztery podstawowe kategorie:
Art. 438 k.p.k. dzieli zarzuty na cztery podstawowe kategorie:
- zarzuty dotyczące obrazy przepisów prawa materialnego (w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu oraz w pozostałym zakresie);
- zarzuty dotyczące obrazy przepisów postępowania;
- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia;
- rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka.
Nowe dowody w postępowaniu apelacyjnym
Apelacja w sprawie karnej może zawierać nowe wnioski dowodowe, ale w pewnych granicach. Sąd II instancji oddala wnioski dowodowe, jeśli
- dowód nie był powołany przed sądem I instancji, pomimo że składający wniosek mógł go wówczas powołać, lub
- okoliczność, która ma być udowodniona, dotyczy nowego faktu, niebędącego przedmiotem postępowania przed sądem pierwszej instancji, a składający wniosek mógł go wówczas wskazać.
Rozprawa apelacyjna
Rozprawa karna apelacyjna zwykła się rozpoczynać od ustnego sprawozdania, w którym sędzia sprawozdawca przedstawia przebieg i rozstrzygnięcie dotychczasowego postępowania, a w szczególności treść zaskarżonego wyroku oraz zarzuty i wnioski apelacyjne. W dwóch przypadkach sąd może jednak odstąpić od ustnego sprawozdania.
- Pierwszym jest sytuacja, gdy na rozprawę stawią się jedynie uczestnicy postępowania i nie sprzeciwią się odstąpieniu przez sąd od sprawozdania.
- Drugi przypadek ma miejsce wtedy, gdy nikt nie stawił się na rozprawę apelacyjną.
- wtedy, gdy wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy, oraz
- w granicach zaskarżenia, chyba że ustawa nakazuje wydanie orzeczenia niezależnie od granic zaskarżenia, oraz
- w razie stwierdzenia uchybień podniesionych w środku odwoławczym, chyba że środek odwoławczy nie pochodzi od oskarżyciela publicznego lub pełnomocnika i nie podniesiono w nim zarzutów albo ustawa nakazuje wydanie orzeczenia niezależnie od podniesionych zarzutów.
Ile trwa apelacja karna?
Długość trwania postępowania odwoławczego zależy od tego, czy sąd będzie prowadził uzupełniające postępowanie dowodowe. Jeśli nie, jest szansa na wydanie wyroku nawet po pierwszej rozprawie. Z kolei czas, który upłynie od złożenia apelacji do wyznaczenia rozprawy wynika z obłożenia sądu pracą. Przypomnijmy bardzo ważną z punktu widzenia oskarżonego zasadę: do czasu wydania wyroku przez sąd odwoławczy, kara orzeczona przez sąd I instancji nie podlega wykonaniu.
Niekorzystne dla wnioskodawcy rozstrzygnięcie
Czy niekorzystne dla wnioskującego rozstrzygnięcie zamyka drogę sądową? Nie – nadal istnieją ścieżki do zakwestionowania prawomocnego wyroku. Należą do nich kasacja, której podstawą są uchybienia wymienione w art. 439 k.p.k. lub inne rażące naruszenie prawa, które mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia, a także skarga na wyrok sądu odwoławczego.
Istnieje wreszcie możliwość złożenia wniosku o wznowienie postępowania – ale tylko pod warunkiem że pojawiły się wyjątkowe okoliczności związane z prawomocnie rozstrzygniętą już sprawą.
Istnieje wreszcie możliwość złożenia wniosku o wznowienie postępowania – ale tylko pod warunkiem że pojawiły się wyjątkowe okoliczności związane z prawomocnie rozstrzygniętą już sprawą.